અહીં ગીતા જયંતી પર નિબંધ pdf ( Geeta jayanti Nibandh Gujarati ) આપવામાં આવ્યો છે. જે વિધાર્થીઓને નિબંધ લેખન કે વકતૃત્વ સ્પર્ધા – ભાષણ માટે ઉપયોગી સાબિત થશે.
શ્રીમદ ભગવદ ગીતા વિશ્વનો એકમાત્ર એવો ગ્રંથ છે જેની જયંતી ઉજવવામાં આવે છે. મહાભારતનો જ એક ભાગ જેને ભગવદ ગીતા તરીકે ઓળખ મળી છે. જેમાં ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ એ યુધ્ધના મેદાનમાં અર્જુનને આપેલ સંદેશ છે. જે ૫૦૦૦ વર્ષ પછી આજે પણ માનવજીવન માટે દીવાદાંડી રૂપ સાબિત થાય છે.
Geeta jayanti Nibandh
ગીતા જયંતિ ભારતના સૌથી પવિત્ર અને મહત્ત્વપૂર્ણ તહેવારોમાંનો એક છે, જે માર્ગશીર્ષ (અગહન) મહિનાના શુક્લ પક્ષની એકાદશી તિથિએ ઉજવવામાં આવે છે. આ તે શુભ દિવસ છે જ્યારે કુરુક્ષેત્રના યુદ્ધ મેદાનમાં, ભગવાન શ્રી કૃષ્ણે પોતાના પ્રિય મિત્ર અને શિષ્ય અર્જુનને શ્રીમદ્ભગવદ્ગીતાનો ઉપદેશ આપ્યો હતો. આ પર્વ માત્ર એક ધાર્મિક વિધિ નથી, પરંતુ જ્ઞાન અને કર્મના શાશ્વત સંદેશને યાદ કરવાનો દિવસ છે.
પ્રસ્તાવના
ગીતા જયંતિની શરૂઆતથી જ તેનું મહત્ત્વ સ્પષ્ટ થઈ જાય છે. લાખો હિંદુઓ માટે, ગીતા માત્ર એક ગ્રંથ નથી, પરંતુ જીવન જીવવાની કળા, સંકટમાં ધૈર્ય અને મોક્ષ પ્રાપ્તિ માટેની માર્ગદર્શિકા છે. આ દિવસે, માનવજાતને તે દિવ્ય જ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થઈ, જેણે ધર્મ અને અધર્મ વચ્ચે ઊભા રહેવાનું શીખવ્યું.
એક પ્રસિદ્ધ શ્લોક છે:
“यत्र योगेश्वरः कृष्णो यत्र पार्थो धनुर्धरः। तत्र श्रीर्विजयो भूतिर्ध्रुवा नीतिर्मतिर्मम।।”
અર્થાત્: “જ્યાં યોગેશ્વર શ્રીકૃષ્ણ છે અને જ્યાં ધનુર્ધારી અર્જુન છે, ત્યાં જ શ્રી, વિજય, ઐશ્વર્ય અને અચળ નીતિ છે – એ મારો મત છે.” આ શ્લોક ગીતાના સંપૂર્ણ સારને એક જ જગ્યાએ સમાવી લે છે.
ગીતા જયંતિનું મૂળ કેન્દ્ર શ્રીમદ્ભગવદ્ગીતા છે, જેમાં ૧૮ અધ્યાય અને લગભગ ૭૦૦ શ્લોકો છે. ભગવાન કૃષ્ણે અર્જુનને નિષ્કામ કર્મ યોગનો પાઠ ભણાવ્યો, જેનો અર્થ છે ફળની ચિંતા કર્યા વિના પોતાની ફરજ બજાવવી (Karmanye Vadhikaraste Ma Phaleshu Kadachana).
કર્મયોગનો સંદેશ
ગીતાનો સૌથી મોટો ઉપદેશ એ છે કે મનુષ્યે હંમેશાં સક્રિય રહેવું જોઈએ. કર્મથી વિમુખ થવું અજ્ઞાન છે. કૃષ્ણ કહે છે, “કર્મ ન કરવા કરતાં કર્મ કરવું શ્રેષ્ઠ છે, કારણ કે કર્મ વિના શરીર યાત્રા પણ શક્ય નથી.”
ભક્તિ યોગનું મહત્ત્વ
કર્મ યોગની સાથે-સાથે, ગીતા ભક્તિ યોગ અને જ્ઞાન યોગનો સમન્વય પણ શીખવે છે. ભક્તિ યોગમાં, ભગવાનને સર્વોચ્ચ માનીને, સંપૂર્ણ શ્રદ્ધા અને પ્રેમથી તેમના શરણમાં જવાનું શીખવવામાં આવ્યું છે. ભગવાન કૃષ્ણ કહે છે:
“सर्वधर्मान्परित्यज्य मामेकं शरणं व्रज। अहं त्वा सर्वपापेभ्यो मोक्षयिष्यामि मा शुचः।।”
અર્થાત્: “તમામ ધર્મોને છોડીને, ફક્ત મારા શરણમાં આવી જા. હું તને બધા પાપોમાંથી મુક્ત કરી દઈશ, તું ચિંતા ન કર.”
જ્ઞાન યોગ અને આત્મ-દર્શન
ગીતા આત્માની અમરતા પર ભાર મૂકે છે. જ્ઞાન યોગ આપણને સત્ય અને અસત્ય વચ્ચે ભેદ કરવો શીખવે છે. આત્મા ન જન્મે છે અને ન મરે છે; તે ફક્ત શરીર બદલે છે. આ જ્ઞાનથી જ મનુષ્ય શોક અને મોહથી ઉપર ઊઠી શકે છે.
ઉપસંહાર
ગીતા જયંતિનો પર્વ આપણને ધર્મના માર્ગે ચાલવા, અન્યાય સામે ઊભા રહેવા અને સ્વાર્થથી ઉપર ઊઠીને લોક કલ્યાણ માટે કર્મ કરવાની પ્રેરણા આપે છે. તે આપણને શીખવે છે કે જીવનના દરેક પડકારને, ભલે તે કુરુક્ષેત્રના યુદ્ધ જેટલો મોટો હોય, કર્તવ્ય નિષ્ઠા અને ઈશ્વરમાં અતૂટ વિશ્વાસ સાથે જીતી શકાય છે.
મહાત્મા ગાંધીએ ગીતાને પોતાની “આધ્યાત્મિક ડિક્શનરી” (My Spiritual Dictionary) કહી હતી.
ગીતા જયંતિ પર આપણે આ સંકલ્પ લઈએ છીએ કે આપણે માત્ર એક દિવસ નહીં, પરંતુ આપણા જીવનની દરેક ક્ષણમાં ગીતાના સિદ્ધાંતોને ધારણ કરીશું. આ જ આ પાવન પર્વનો વાસ્તવિક ઉદ્દેશ્ય અને સાર છે.
જય શ્રી કૃષ્ણ!
ગીતા જયંતી વિશે અન્ય માહિતી
ગીતા જયંતિ: જીવનના સારનું પર્વ
શ્રીમદ્ ભાગવત ગીતાને હિન્દુ ધર્મનો સૌથી પવિત્ર અને સર્વોચ્ચ ગ્રંથ માનવામાં આવે છે. આ ગ્રંથનું વાચન સ્વયં ભગવાન શ્રી કૃષ્ણના મુખમાંથી થયું છે અને તેને મહર્ષિ વેદવ્યાસજીએ લિપિબદ્ધ કર્યો છે. ગીતામાં કુલ 18 અધ્યાય અને 700 શ્લોકોનો સમાવેશ થાય છે. ગીતા એ મહાભારતના જ ભીષ્મ પર્વનો એક અગત્યનો ભાગ છે.
ગીતાના જન્મને યાદ કરવા માટે દર વર્ષે ગીતા મહોત્સવનું આયોજન થાય છે, જેને ગીતા જયંતિ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
ગીતા જયંતિ ક્યારે અને શા માટે ઉજવાય છે?
ગીતા જયંતિ અથવા ગીતા મહોત્સવ પ્રતિવર્ષ હિન્દુ પંચાંગ અનુસાર માર્ગશીર્ષ માસના શુક્લ પક્ષની એકાદશીના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. આ એકાદશીને મોક્ષદા એકાદશી પણ કહેવામાં આવે છે, જે ઉત્પન્ના એકાદશી પછી આવે છે.
આજના જ દિવસે લગભગ 5158 વર્ષો પહેલાં (જેમ કે 2021માં 5158મી વર્ષગાંઠ હતી), કુરુક્ષેત્રના યુદ્ધમાં જ્યારે પાંડુપુત્ર અર્જુન પોતાના સ્વજનોને સામે જોઈને વિચલિત થઈ ગયા હતા અને યુદ્ધનો ત્યાગ કરવા તૈયાર થયા હતા, ત્યારે સારથી બનેલા ભગવાન શ્રી કૃષ્ણએ પોતાના મુખેથી તેમને અમરત્વનું જ્ઞાન આપ્યું હતું. આ જ્ઞાન એટલે શ્રીમદ્ ભાગવત ગીતા.
ભગવાનના મુખમાંથી આ દિવ્ય જ્ઞાનનો જન્મ થયો હોવાથી, આ દિવસને ભાગવત ગીતાના જન્મદિવસે ગીતા મહોત્સવ તરીકે મનાવવામાં આવે છે.
ગીતાનું આપણા જીવનમાં શું મહત્વ છે?
શ્રીમદ્ ભાગવત ગીતા માત્ર કોઈ ધર્મ કે જાતિ વિશેષનો ગ્રંથ નથી, પરંતુ તે એક સાર્વભૌમિક ગ્રંથ છે, જે મનુષ્યને જીવન જીવવાની સાચી કળા શીખવે છે.
- જીવન વ્યવસ્થાપન: ગીતા એક વ્યક્તિને પોતાનું જીવન કેવી રીતે જીવવું, કેવું વ્યક્તિત્વ બનાવવું અને જીવનમાં આવનારી મુશ્કેલીઓનો સામનો કઈ રીતે કરવો તેનું માર્ગદર્શન આપે છે.
- સર્વ સમસ્યાનું સમાધાન: એવું કહેવાય છે કે જે વ્યક્તિ સહૃદયથી ગીતાનો અભ્યાસ કરે છે તેના જ્ઞાનચક્ષુઓ ખૂલી જાય છે અને તેના માટે જીવન સરળ બની જાય છે, કારણ કે ગીતામાં જીવનની બધી સમસ્યાઓનું સમાધાન રહેલું છે.
- કર્મનું મહત્વ: ગીતા મુખ્યત્વે કર્મયોગ પર ભાર મૂકે છે. ગીતા અનુસાર, મનુષ્યએ માત્ર પોતાના કર્મ પર ધ્યાન આપવું જોઈએ અને ફળની ઈચ્છા ઈશ્વર પર છોડી દેવી જોઈએ. જ્યારે વ્યક્તિ ફળની કામના છોડીને માત્ર કર્મમાં પ્રધાન રહે છે, ત્યારે તેનું જીવન આપોઆપ સરળ બની જાય છે.
- વિકારોમાંથી મુક્તિ: ગીતામાં વર્ણિત અદ્વિતીય જ્ઞાન દ્વારા મનુષ્ય ભય, દ્વેષ, રાગ, ઈર્ષ્યા અને ક્રોધ જેવા નકારાત્મક વિકારોમાંથી હંમેશા માટે મુક્તિ મેળવી શકે છે. આ ગ્રંથ મનને વશમાં કરવાના સરળ ઉપાયો બતાવે છે.
- શ્રેષ્ઠ મનુષ્યનું નિર્માણ: ગીતાના આચરણને જીવનમાં અપનાવીને પોતાના વ્યક્તિત્વને નિખારી શકાય છે અને એક સારો મનુષ્ય બનીને શ્રેષ્ઠ જીવન જીવી શકાય છે.
ગીતામાંથી શિક્ષા
ગીતા આપણને જીવનના માર્ગમાં આવનારી વિપત્તિઓ માટે તૈયાર કરે છે. તે સુખ-દુઃખ કે અન્ય કોઈ પણ પરિસ્થિતિમાં આપણી પ્રતિક્રિયા કેવી હોવી જોઈએ તેનાથી માહિતગાર કરાવે છે.
- કર્મ અને ધર્મ: ગીતા આપણને શીખવે છે કે આપણે આપણા કર્મ અને ધર્મ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ. કર્મ કર્યા વગર મનુષ્યના શરીરનો નિર્વાહ પણ અશક્ય છે અને કર્મથી જ વ્યક્તિનો સંસાર સાથે સંબંધ સ્થાપિત થાય છે.
- જ્ઞાનની પવિત્રતા: ગીતા અનુસાર, જ્ઞાનથી પવિત્ર બીજી કોઈ વસ્તુ નથી. બધા વેદો અને પુરાણોમાં ગીતાને સર્વશ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે. ગીતાનું જ્ઞાન મન અને બુદ્ધિ પર અસર કરીને રોજિંદા જીવનમાં પરિવર્તન લાવે છે.
ગીતા જયંતિનો હેતુ લોકોમાં ગીતાના આ અમૂલ્ય જ્ઞાનને જાળવી રાખવાનો અને નવી પેઢીને આ પવિત્ર ગ્રંથ વાંચવા માટે પ્રેરિત કરવાનો છે. જો દરેક વ્યક્તિ આ દિવ્ય ગ્રંથનો અભ્યાસ કરે, તો તેનું જીવન નિશ્ચિતપણે બદલાઈ શકે છે.