राजर्षी छत्रपती शाहू महाराज निबंध PDF Free Download

954 Download

File Size : 136.80 KB

1 year ago

Info

राजर्षी छत्रपती शाहू महाराज निबंध PDF Download Info

Rate this PDFs post

महाराष्ट्राच्या इतिहासात राजर्षी छत्रपती शाहू महाराजांचे महत्वपूर्ण स्थान आहे. त्यांच्या नेतृत्वाखाली महाराष्ट्र समाजातील सामाजिक आणि आर्थिक सुधारणांच्या महत्वाच्या कामांच्या कडकपणाने महत्वपूर्ण योगदान झाला. याच्या निबंधाच्या माध्यमातून हमी समाजसेवक, राष्ट्रनेता, आणि अद्वितीय व्यक्तिमत्वाचे धरोहर छत्रपती शाहू महाराजांच्या बदलत्या कालच्या परिप्रेक्ष्यात पहाणारे आहोत. Rajarshi Shahu Maharaj Eassay Marathi PDF, राजर्षी छत्रपती शाहू महाराज निबंध 500 शब्द

बालयज्ञान आणि शिक्षण: राजर्षी छत्रपती शाहू महाराज यांनी सामाजिक उत्थानाच्या सर्वांगीण प्रक्रियेच्या साधनेतून शिक्षणाच्या क्षेत्रात सुधारणा केली. त्यांनी शिक्षणाच्या महत्वाच्या विषयावर विशेष लक्ष दिला आणि शिक्षणाच्या सर्व प्रकारच्या सुविधांची परियोजना केली. महाराजांनी शिक्षणाच्या क्षेत्रातील विविध परियोजनांमध्ये शिक्षकांना उत्कृष्टता प्राप्त करण्याच्या कार्यक्रमाची सुरुवात केली. त्यांच्याकडून शिक्षण असलेल्या स्थानीक प्रतिष्ठित विद्यापीठांच्या निर्माणाच्या सोयीमध्ये अत्यंत महत्वपूर्ण काम केले.

सामाजिक सुधारणा: राजर्षी छत्रपती शाहू महाराज यांनी विविध सामाजिक क्षेत्रात सुधारणा केल्या. विचलित जातीच्या लोपात सहाय्यक प्रकल्पांच्या माध्यमातून त्यांनी विचलित जातीच्या व्यक्तींना सामाजिक उत्थानाची संधी प्रदान केली. त्यांनी महात्मा ज्योतिबा फुले, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या सोयीमध्ये सामाजिक उत्थानाच्या उद्देशाने शिक्षणाच्या क्षेत्रात अद्वितीय योगदान केला.

राजर्षी शाहू महाराज निबंध मराठी

राजश्री शाहू महाराज यांचा जन्म २६ जून १८७४ रोजी कोल्हापूर जिल्ह्यातील कागल येथील घाटगे कुटुंबात झाला. त्यांचे पूर्ण नाव यशवंतराव जयसिंगराव घाटगे. त्यांच्या वडिलांचे नाव जयसिंगराव आणि आईचे नाव राधाबाई होते. कोल्हापूरचे राजे शिवाजी महाराज चौथे यांच्या निधनानंतर त्यांच्या पत्नी आनंदीबाई यांनी यशवंतरावांना दहा वर्षांसाठी दत्तक घेतले. त्यांचे नाव बदलून शाहू ठेवण्यात आले. २ एप्रिल १८९४ रोजी शाहू महाराजांचे राज्याभिषेक झाले.

छत्रपती राजश्री शाहू महाराज वयाच्या २० व्या वर्षी कोल्हापूरचे राजे झाले. छत्रपती राजश्री शाहू महाराज यांचे शिक्षण राजकोट व धारवाड येथे झाले. शिक्षणादरम्यान त्यांनी इंग्रजी, संस्कृती, इतिहास, राज्यशास्त्र इत्यादींचा अभ्यास केला. त्यांना सर फ्रेझर आणि रघुनाथराव सबनीस यांच्यासारखे मार्गदर्शक मिळाले. छत्रपती शाहू महाराज यांचा विवाह बडोद्यातील गुणाजीराव खानविलकर यांच्या कन्या लक्ष्मीबाई यांच्याशी १८९१ मध्ये झाला.

Read Also: भारतीय संविधान निबंध मराठी PDF

त्यांनी कोल्हापूर राज्यात प्राथमिक शिक्षण सक्तीचे व मोफत केले. स्त्री शिक्षणाच्या प्रसारासाठी हा आदेश काढण्यात आला. आपल्या मुलांना शाळेत न पाठवणाऱ्या पालकांना दरमहा एक रुपये दंड आकारण्याची कायदेशीर तरतूदही करण्यात आली आहे. मागासलेल्यांना प्रगतीच्या प्रवाहात आणण्यासाठी त्यांना राखीव जागा देण्याची गरज ओळखून त्यांनी ६ जुलै १९०२ रोजी कोल्हापूर राज्यातील पन्नास टक्के जागा मागासवर्गीयांसाठी राखीव ठेवण्याची घोषणा केली.

छत्रपती शाहू महाराजांनी अस्पृश्यता निर्मूलनासाठी विशेष प्रयत्न केले. अस्पृश्यांना शाळा, रुग्णालये आणि सार्वजनिक विहिरींमध्ये समान वागणूक दिली जावी, असा आदेश त्यांनी कोल्हापूर संस्थानात जारी केला. त्यावेळी धर्माच्या नावाखाली देवतांना मुले अर्पण करण्याची प्रथा बंद करण्यासाठी त्यांनी आपल्या कोल्हापूर संस्थानात जोगत्या-मुरळी प्रतिबंधक कायदा करून ही प्रथा बंद केली. जातिभेद नष्ट करण्यासाठी त्यांनी आपल्या राज्यात आंतरजातीय-आंतरधर्मीय विवाहांना कायदेशीर मान्यता दिली.

त्यांनी शेतीच्या विकासासाठी अनेक धरणे बांधली. छत्रपती शाहू महाराजांनी सामाजिक कार्याबरोबरच महाराष्ट्रात संगीत, नाटक, चित्रकला, कुस्ती या क्षेत्रात उल्लेखनीय कामगिरी केली. छत्रपती शाहू महाराजांच्या कार्यामुळे त्यांना गोर गरिबांचे तारणहार आणि रयतेचा राजा म्हट्ले जाऊ लागले. शाहू महाराजांच्या सामाजिक कार्याचा गौरव म्हणून कानपूर येथील कुर्मी क्षत्रिय समाजाने त्यांना राजश्री ही पदवी देऊन गौरविले. असे थोर राजा आणि दीनदुबळ्यांचे तारणहार छत्रपती राजश्री शाहू महाराज यांचे वयाच्या ४८ व्या वर्षी ६ मे १९२२ रोजी हृदयविकाराच्या झटक्याने मुंबईत निधन झाले.

राजकीय सुधारणा: छत्रपती शाहू महाराजांच्या नेतृत्वाखाली महाराष्ट्राच्या राजकीय प्रणालीत सुधारणा केला. त्यांनी प्रादेशिक स्वराज्य, शिक्षण, व्यवसाय, आणि सामाजिक क्षेत्रातील सुधारणांच्या क्षेत्रात कार्य केले. त्यांनी राज्यातील विभागीय व्यवस्थाच्या सुधारणांच्या दिशेने कार्य केले आणि लोकांना अधिक सायकल दिली.

आर्थिक सुधारणा: राजर्षी छत्रपती शाहू महाराजांचे आर्थिक सुधारणा केल्याने ग्रामीण आणि शहरी भागांतील लोकांच्या आर्थिक स्थितीत मदत होती. त्यांनी कृषी, उद्योजकता, आणि व्यवसायातील क्षेत्रात सुधारणा केल्यामुळे महाराष्ट्राच्या आर्थिक विकासात वाढ झाली.

स्वतंत्रता संग्रामातील योगदान: राजर्षी छत्रपती शाहू महाराजांनी स्वतंत्रता संग्रामातील योगदानही केला. त्यांनी ब्रिटिश साम्राज्याविरोधात लोकसेवकांच्या संघटनेची मदत केली आणि स्वतंत्रतेच्या मार्गावर चललेल्या संघटनांच्या समर्थनातील सुत्रधार असल्याने त्यांनी स्वतंत्रता संग्रामातील योगदानाची महत्वाची भूमिका निभावी.

समाजभाष्य: राजर्षी छत्रपती शाहू महाराजांच्या मार्गदर्शनाखाली महाराष्ट्र समाजातील विविध जातीच्या लोपात सहाय्यक प्रकल्पांची दिशा दिली. त्यांनी विचलित वर्गांना उत्तम शिक्षण देण्याच्या योजनेच्या माध्यमातून समाजातील असमानता कमी केली.

निष्ठावंत धर्मनित्य: राजर्षी छत्रपती शाहू महाराजांनी आपल्या धर्मनित्याने वातावरणात आदर्शपणे जगवले. त्यांनी समाजातील विविध वर्गांना समान दर्जेदारपणे जीवन जगवावे असे संदेश दिले.

निष्ठावंत राष्ट्रनेतृत्व: राजर्षी छत्रपती शाहू महाराजांच्या राष्ट्रनेतृत्वाखाली महाराष्ट्राच्या स्वातंत्र्यलढ्यात उत्कृष्ट काम केले. त्यांच्याकडून स्वतंत्रता संग्रामात सामर्थ्यपूर्ण मार्गदर्शन किंवा समर्थन प्राप्त होता.

निष्ठावंत प्रजासेवा: राजर्षी छत्रपती शाहू महाराजांच्या प्रजासेवेचे किंवा लोकसेवेचे महत्वपूर्ण अंश होते. त्यांनी विविध सामाजिक क्षेत्रात प्रजासेवा केली आणि लोकांच्या आर्थिक, सामाजिक आणि व्यक्तिगत स्थितीत सुधारणा केला.

निष्ठावंत औपचारिकता: राजर्षी छत्रपती शाहू महाराज यांच्या औपचारिकतेचे परिप्रेक्ष्य देखील उत्कृष्ट होते. त्यांनी आपल्या पारंपारिक राजकीय पदाची श्रद्धांजली दिली आणि राजकीय आणि सामाजिक कामांमध्ये श्रेष्ठ आदर्शस्वरूपी असे वर्तन केले.

संपर्कात आणि समाजातील समरसता: राजर्षी छत्रपती शाहू महाराजांच्या नेतृत्वाखाली महाराष्ट्र समाजातील विविध वर्गांमध्ये समरसता निर्माण केली. त्यांनी सभ्यतेच्या आधारे विविध जातींच्या संबंधात समरसतेची सुरुवात केली आणि त्यांच्या कार्यातून त्याच्या सविस्तर विचारांना सातत्यपूर्णतेची मिळाली.

संपादन: शाहू महाराज यांच्या नेतृत्वाखाली महाराष्ट्रात समाजिक, आर्थिक, राजकीय, आणि सांस्कृतिक सुधारणा केल्याने त्यांना आपल्या समयातील श्रेष्ठ राष्ट्रनेत्यांपैकी एक म्हणजे राजर्षी. त्यांच्या योगदानाने महाराष्ट्र समाजाच्या सभेच्या हृदयस्थळी त्यांचे संकीर्ण आणि संपूर्ण प्रतिष्ठाने आहे. त्यांच्या सुविख्यात उद्धरणांच्या माध्यमातून त्यांच्या आदर्शपणे जीवनशैली आणि समर्पणाची प्रेरणा प्राप्त होती.